مسمومیت بارداری چیست و بهترین رژیم غذایی برای درمان آن کدام است؟
اگر باردارید و چند روز است که درگیر سرگیجه، ورم دست و پا، سردرد شدید و تاری دید هستید؛ به شما توصیه می‌کنم (به هیچ عنوان) راحت از کنار این علائم نگذرید.
مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی یکی از عوارض شایع دوران بارداری است؛ به طوری که از هر 100 خانم باردار، 5 تا 7 نفر آن‌ها دچار مسمومیت حاملگی می‌شوند. این وضعیت می‌تواند برای شما و فرزندتان خطرناک باشد پس هرچه زودتر تشخیص داده شود، مشکلات کم‌تری هم برای شما ایجاد می‌کند.
به همین دلیل در ادامه علاوه بر بررسی علائم و راه‌های تشخیص، شما را با بهترین مواد غذایی برای کنترل مسمومیت حاملگی آشنا می‌کنیم.
پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری چیست؟
افزایش فشارخون در بارداری، همراه با دفع پروتئین از ادرار را مسمومیت بارداری می‌گویند؛ که گاهی اوقات با تورم دست، پا و صورت هم همراه می‌شود.
فشارخون (چه در بارداری و چه غیر از بارداری) معمولاً خیلی بی سر و صدا بالا می‌رود و علائم خاصی نشان نمی‌دهد. این افزایش در بارداری معمولا بعد از هفته 20ام یا سه ماهه دوم و سوم شروع می‌شود و گاهی تا زمان زایمان یا 4 تا 6 هفته پس از زایمان همراه شما باقی می‌ماند؛ برای همین توصیه می‌شود حتی اگر علامت خاصی نداشتید، فشارخونتان را به طور مرتب چک کنید.
مسمومیت حاملگی چه علائمی دارد و چگونه می‌توانیم متوجه آن بشویم؟
مهم‌ترین علامت پره اکلامپسی، فشار خون سیستولیک مساوی یا بیشتر از mm Hg 140 و فشار خون دیاستولیک مساوی یا بیشتر از mm Hg 90 است؛ که در دو بار اندازه گیری پیاپی با حداقل 4 ساعت فاصله مشخص شود. با این اعداد برای شما باید به عنوان یک زنگ خطر هستند اما به تنهایی به معنی مسمومیت بارداری نیست. برای همین بعد از تشخیص فشار خون بالا، پزشک شما برای‌تان آزمایش تشخیص پروتئین در ادرار را می‌نویسد (حتی اگر نیاز باشد آزمایشات بیش‌تری هم انجام می‌شود).
وجود 0.3 گرم یا بیشتر پروتئین در در نمونه ادرار 24 ساعته‌ی شما همراه با فشارخون بالا می‌تواند به معنای مسممومیت بارداری باشد.
اما سایر علائمی که ممکن است با آن درگیر باشید عبارت‌اند از:
- کاهش میزان خروج ادرار
- سردرد شدید
- تنفس های کوتاه بخاطر تجمع مایعات در ریه
- تهوع و استفراغ
- کاهش قدرت بینایی و تاری دید
- کاهش تعداد پلاکت های خون
- نقص درعملکرد کبد
چه افرادی در ریسک بیش‌تری برای ابتلا به مسمومیت حاملگی هستند؟
اگر یک یا چند مورد زیر شامل حال شما می‌شود، بیشتر باید مراقب رژیم غذایی‌تان باشید و زیر نظر پزشک به طور مرتب فشارخونتان را اندازه بگیرید.
در آزمایش‌های غربال‌گری معمولاً ریسک ابتلای شما بر اساس وزن و سایر شرایط‌تان گفته می‌شود. یادتان باشد این عدد به معنی ابتلای شما نیست و تشخیص مسمومیت بارداری تنها با اندازه گیری فشارخون و بررسی وجود پروتئین در ادرار و سایر آزمایشات مشخص می‌شود.
- بارداری اول
- فاصله بین دو بارداری شما بیش از 10سال باشد
- داشتن بیش از یک جنین
- بارداری بالای 40 سال
- چاقی
- عفونت مجرای ادراری
- ابتلا به دیابت نوع 2
- کمبود ویتامین D
- داشتن سابقه فامیلی پره اکلامپسی
- ابتلا به بیماری مزمن کلیوی
مسمومیت بارداری چه خطراتی برای مادر، جنین و حتی نوزاد دارد؟
اگر پره اکلامپسی به موقع کنترل و درمان نشود، عوارض جدی‌ای برای مادر و جنین ایجاد می‌شود از جمله:
- نرسیدن خون و مواد غذایی کافی به جنین: در مسمومیت بارداری ممکن است جریان خون به جفت محدود شود و اکسیژن و مواد غذایی کافی به جنین نرسد. نرسیدن مواد غذایی، منجر به ایجاد مشکلات تنفسی در جنین و حتی تولد نوزاد نارس می‌شود.
- جدا شدن جفت از دیواره داخلی رحم: هرگونه آسیب به جفت سبب به خطرانداختن زندگی مادر و جنین می‌شود.
- اکلامپسی: ترکیبی از پره اکلامپسی و تشنج است که هم برای مادر و هم جنین خطرناک است. مادر باردار در این شرایط ممکن است درد در دنده‌های سمت راست بدن، سردرد شدید، تاری دید، سردرگمی و کاهش هوشیاری را تجربه کند. و در صورت عدم درمان، در معرض رفتن به کما، آسیب دائمی به مغز و مرگ قرار بگیرد.
- سندرم HELLP: سندرم HELLP می تواند خیلی سریع، جان مادر و نوزاد را تهدید کند. این عارضه که همراه با اختلال کبد و لخته شدن خون است؛ معمولاً بلافاصله بعد از زایمان اتفاق می افتد اما می تواند در هر زمان پس از هفته 20 بارداری هم ظاهر شود. حتی در شرایط بسیار نادر هم ممکن است قبل از این زمان بروز کند. اما تنها راه درمان موثر سندرم HELLP، پایان بارداری و به دنیا آوردن هر چه سریع‌تر نوزاد است.
- بیماری قلبی عروقی در مادران: زنانی که مبتلا به پره اکلامپسی هستند؛ در آینده بیشتر از سایر زنان در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی قرار دارند.
آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت بارداری وجود دارد؟
متاسفانه نمی توان به طور کامل از ابتلا به پره اکلامپسی جلوگیری کرد، اما همان راه‌کارهایی که برای کاهش و کنترل فشارخون به طور معمول توصیه می‌شود، تاحدودی در پیشگیری از این بیماری هم موثر است. زیر نظر پزشک می‌توانید این موارد را رعایت کنید:
- هر روز بین 6 تا 8 لیوان آب بنوشید.
- غذای سرخ شده یا فرآوری شده مصرف نکنید.
- به غذای خودتان نمک اضافه نکنید و سعی کنید تا جایی که می‌شود مصرف آن را کم‌تر کنید.
- ورزش منظم را در برنامه‌ی روزانه‌تان قرار دهید.
- از مصرف الکل و کافئین در دوران بارداری خودداری کنید.
- یک روش بسیار مفید این است که پای‌تان را چندبار در روز بالا نگه دارید و مدتی به دیوار تکیه دهید.
- به مقدار کافی استراحت كنید.
- مکمل‌ها و داروهایی که پزشک تجویز می کند، را طبق دستور مصرف کنید.
مقاله‌ی پیشنهادی: آشنایی با 5 راهکار کاربردی برای کاهش مصرف نمک
آیا داشتن رژیم غذایی سالم به درمان مسمومیت حامگی کمک می‌کند؟
یادتان باشد که هیچ رژیم جادویی برای جلوگیری یا درمان پره اکلامپسی وجود ندارد. اما از آنجا که وزن و BMI دوعامل اصلی ابتلا به پره اکلامپسی به حساب می‌آیند، استفاده از مواد غذایی مغذی که به مدیریت وزن شما و رشد و تکامل فرزندتان کمک می‌کند، می‌تواند موثر باشد.
به هیچ عنوان در دوران بارداری به فکر کاهش وزن نباشید، در این دوران تنها کاری که باید بکنید این است که زیر نظر متخصصین وزن‌تان را مدیریت کنید تا بیش از اندازه بالا نرود.
اما یکی از بهترین رژیم‌ها برای افراد مبتلا به فشارخون، رژیم غذایی DASH است که ممکن است در کاهش ابتلا به پره اکلامپسی هم کمک کننده باشد.
چه رژیم DASH را انتخاب بکنید چه نکنید، از مصرف منابع غنی از این 3 ماده غافل نشوید:
1. آنتی اکسیدان‌ها
مصرف غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان مانند میوه و سبزیجات برای کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از پره اکلامپسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ پس سعی کنید هر روز انواع میوه‌ها و سبزیجات را در بشقاب غذایی‌تان بگنجانید.
اما استفاده از مکمل‌های آنتی اکسیدان مانند، مکمل ویتامین C یا ویتامین E به صورت جداگانه یا ترکیبی برای پیشگیری از پره اکلامپسی توصیه نمی‌شود و بهتر است به همان منابع غذایی اکتفا کنید.
2. امگا3
همانطور که گفته شد، پره اکلامپسی می‌تواند بر میزان غذای دریافتی کودک شما تأثیر بگذارد؛ همچنین مطالعات نشان می‌دهد پره اکلامپسی می‌تواند رشد مغز نوزادان شما هم تحت تاثیر قرار دهد. پس در این شرایط مصرف مواد مغذی حاوی امگا 3 که برای رشد و تکامل مغز بسیار مفید است، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. ماهی و کپسول روغن ماهی از بهترین منابع امگا 3 هستند.
درصورت مصرف مکمل حتماً از کپسول امگا 3 بدون جیوه تحت نظر متخصص تغذیه استفاده کنید. یا هفته‌ایی یک‌بار یک وعده ماهی با میزان جیوه پایین میل کنید.
همچنین گردو و روغن کانولا سایر منابع امگا3 دانست که توصیه می‌شود در این دوران مصرف کنید.
3. کلسیم
جالب است بدانید، مصرف کلسیم کافی به عنوان یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به پره‌اکلامپسی شناخته می‌شود، اگرچه دلایل آن هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تصور می‌شود کلسیم با کاهش مقاومت رگ‌های خونی، سرعت پمپاژ خون در بدن را کاهش می‌دهد.
شیر، ماست و پنیر از بهترین منابع کلسیم هستند، بنابراین برای دریافت کلسیم کافی باید روزانه دو تا سه واحد از آن‌ها مصرف کنید.
مقاله‌ی پیشنهادی: آشنایی با واحدهایی غذایی
همچنین مطالعات نشان می‌دهد، استفاده از مکمل کلسیم در زنان باردار خطر ابتلا به پره اکلامپسی را حتی تا 50 درصد کاهش دهد؛ بنابراین در مناطقی که مصرف کلسیم در رژیم غذایی کم است، استفاده از مکمل کلسیم در دوران بارداری (با دوزهای 1.5 تا 2.0 گرم کلسیم معدنی در روز) برای پیشگیری از پره اکلامپسی در همه‌ی خانم‌ها توصیه می شود؛ به خصوص در افرادی که در خطر بیش‌تری برای ابتلا به پره اکلامپسی هستند.
اما استفاده از مکمل ویتامین D برای جلوگیری از ابتلا به پره اکلامپسی و عوارض آن در بارداری توصیه نمی شود.
غیرقابل پیشگیری اما قابل تشخیص
همه‌ی مادران از جمله شما، همیشه سعی می‌کنند تمامی نکات را رعایت کنند تا هم خودشان و هم نوزادشان به سلامت این دوره را بگذرانند.
برای همین علاوه از مکمل‌ها و غذاهایی که در این دوره توصیه می‌شود، استفاده می‌کنید و به طور مرتب توسط پزشک ویزیت و چکاپ می‌شوید.
اما با وجود همه‌ی این مراقبت‌ها، مسائلی مثل مسمومیت بارداری تا حدود زیادی غیر قابل پیشگیری هستند. پس تنها کاری که می‌توانید برای آن انجام بدهید، انجام آزمایش‌ها به صورت منظم، داشتن رژیم غذایی سالم و دانستن نشانه‌های هشداردهنده است تا در صورت بروز به موقع تشخیص داده و بهترین راهکار برای درمان آن توسط پزشکان انتخاب شود. در این صورت شما می‌توانید به سلامت نوزادتان را در آغوش بگیرید و حس شیرین مادری را تجربه کنید.
نویسنده: مینا روشنایی
